Ekonomia soziala pixkanaka gorakada izan duenez, gero eta arau zehatzagoei ekiteko beharra sortu da.
Kooperatiben lehen legea 1931. urtean idatzi zen, baina, gaur egun, arlo horretako legeriak barne hartzen ditu bai sozietate kooperatiboak, bai lan-sozietateak, elkarteak, fundazioak, enplegu-zentro bereziak, laneratze-enpresak eta ekonomia sozialeko beste formula batzuk, eta, formula horiei esker, Espainia ekonomia sozialaren arloko legeria indartzearen aldeko ekosistema gisa sendotu da.
Zer da ekonomia soziala?
Ekonomia soziala ekonomia- eta enpresa-jardueren multzoa da. Jarduera horiek kideen interes kolektiboa, interes ekonomiko edo soziala edo biak helburu dituzten erakundeek gauzatzen dituzte.
Non dago araututa?
Ekonomia sozialari buruzko martxoaren 29ko 5/2011 Legea 2011. urtean onartu zen, sektorea osatzen duten erakundeen indarreko araudia osatuko duen eta, aldi berean, ekonomia sozialaren aintzatespena eta ikusgarritasuna ekarriko dituen esparru juridikoa ezartzeko, segurtasun juridiko handiagoa emanez eta hura osatzen duten erakundeek aintzat hartu beharreko printzipioak ezarriz.
Legeak 13 artikulu, 7 xedapen gehigarri, 2 xedapen iragankor eta 4 azken xedapen ditu. Haietan, paradigma ekonomiko berri hori garatzeko behar den esparru juridikoa ezartzen da.
Zer dira sozietate kooperatiboak?
Kooperatiba, atxikipen askearen eta borondatezko bajaren araubidean, beren behar eta asmo ekonomiko eta sozialak asetzeko enpresa-jarduerak egiteko elkartzen diren pertsonek osatzen dute. Egitura eta funtzionamendu demokratikoa ditu, nazioarteko aliantza kooperatiboak formulatutako printzipioen arabera, kooperatiben legearen ondoriozko baldintzetan.
Non arautzen dira?
Gaur egun, sozietate kooperatiboak Kooperatibei buruzko uztailaren 16ko 27/1999 Legean araututa daude. Legeak 120 artikulu, 13 xedapen gehigarri, 4 xedapen iragankor, 3 xedapen indargabetzaile eta 6 azken xedapen ditu.
Zein da legearen helburua?
Kooperatiben Legea beharrezkoa zen, kooperatibismoaren espirituaren oinarrizko printzipioak indartuz, tresna juridiko erabilgarria izan zedin Europako Diru Batasunean sartzeak dakartzan ekonomia- eta enpresa-erronka handiei aurre egiteko. Lege berri horrek kontuan hartzen du Kooperatiben apirilaren 2ko 3/1987 Lege Orokorrak egin zuen ekarpena, autonomien estatuaren eskakizunetara egokitu baitzuen sozietate kooperatiboen eta haiek elkartzeko aukeren araubide juridikoa.
Lege horretan, honako hauek arautzen dira: sozietate kooperatiboaren kontzeptua, haien jarduera eta funtzionamendua arautzen duten printzipioak, sozietatea eratzeko baldintzak, bazkideen betekizunak, organo sozialak, erregimen ekonomikoa, dokumentazio soziala eta kontabilitatekoa, eta desegitea eta likidazioa. Legeak osaeraren arabera arautzen ditu sozietate kooperatiboen motak (lehen edo bigarren maila), baita helburuaren arabera ere (lan elkartua, irakaskuntza, osasuna, kontsumitzaileak eta erabiltzaileak, etab.).
Legeak malgutasun-esparru bat eskaintzen du, kooperatibek beren burua erregulatzeko aukera izan dezaten, eta haien jardunean oro har aplikatu behar diren printzipioak ezartzen ditu.
Lehentasunezko helburu bat kooperatibaren enpresa-finkapena indartzea da. Horretarako, beharrezkoa izan da haren ekonomia- eta sozietate-araubidea malgutzea eta enpresa-finantzaketaren arloko berrikuntzak sartzea.
Zein dira?
Fiskalki babestutako sozietate kooperatiboak bi multzotan sailkatuko dira:
Bigarren mailako kooperatibei dagokienez, legean ezarritakoari jarraituko zaio.
Non arautzen da?
Kooperatiben zerga-araubidea Kooperatiben Zerga Araubideari buruzko abenduaren 19ko 20/1990 Legean dago araututa.
Zein da legearen helburua?
Sozietate kooperatiboen zerga-araubidea arautzea du xede, haien funtzio soziala, jarduerak eta ezaugarriak kontuan hartuta, Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako lurralde historikoetan indarrean dauden foru-zergei kalterik egin gabe.
Sozietate Kooperatiboen Erregistroaren Erregelamendua Kooperatiben 27/1999 Legearen azken xedapenetako lehenaren arabera garatzen da, nahiz eta erregistro-inskripzioa eratzeko izaera aipatutako arauaren 7. artikuluan jasota dagoen. Erregelamendu horrek, beraz, sozietate kooperatiboei buruzko erregistro-gaia arautzen du. Horrek segurtasun juridikoaren formula bat bermatzen du arlo horretan, eta, aldi berean, sozietate kooperatiboen eraketaren publizitatea eta legezkotasuna bermatzen ditu.
Erregelamenduak Kooperatiben 27/1999 Legearen jasotako aurreikuspenak zehazten ditu, eta haien antolaketa eta funtzionamendua arautzen ditu.
Erregelamenduak lau kapitulu, 44 artikulu eta xedapen iragankor bakarra ditu.
Zer dira kreditu-kooperatibak?
Kreditu-kooperatibek haiek osatzen dituzten bazkideen kreditu- eta aurrezki-beharrei erantzutea dute helburu. Banku baten funtzio berberak dituzte, eta eginkizun sozial bati edo herri bati lotuta daude, landa-intereserako maileguak dituzte, eta, beraz, presentzia handiagoa dute landaguneetan.
Non daude araututa?
Kreditu-kooperatibak berariaz kreditu-kooperatibei buruzko maiatzaren 26ko 13/1989 Legean araututa daude, zeinak Konstituzioaren 129.2 artikulua betetzen baitu, sozietate kooperatiboen sustapenari dagokionez.
Kooperatibei buruzko Estatuko legeria autonomia-erkidegoetakoaren ordezkoa izan arren (autonomia-erkidegoek eskumen legegile osoak dituzte kooperatiben arloan), arau orokor hori zehaztu egiten da kreditu-kooperatiben kasuan. Kreditu-establezimenduen arloko lege-arauak Europako Ekonomia Erkidegoaren Antolamendu Juridikora egokitzen dituen ekainaren 28ko 1298/1986 Errege Lege Dekretuaren arabera, kreditu-erakunde izaera ematen zaie Espainiako Bankuaren Erregistro Berezian inskribatutako kreditu-kooperatibei. Izan ere, Konstituzioaren 149.1 artikuluak, hamaikagarren atalean, Estatuaren eskumen esklusibotzat jotzen du Kredituaren eta Bankuaren Antolamenduaren oinarriak finkatzea.
Horrenbestez, lege honek erakunde horien araubide juridikoaren oinarriak ezartzen ditu, eta 12 artikulu, xedapen gehigarri bat, bi xedapen iragankor, bi azken xedapen eta xedapen indargabetzaile bat ditu. Bertan, besteak beste, printzipio orokorrak, araubide juridikoa, eraketa eta funtzionamendu modua, entitate horietako bazkideek bete beharreko baldintzak eta diziplina-araubidea ezartzen dira.
Zer dira?
Lan-sozietateak honako baldintza hauek betetzen dituzten sozietate anonimoak edo erantzukizun mugatukoak dira:
Non daude araututa?
Mota horretako sozietateak lan- eta partaidetza-sozietateei buruzko urriaren 14ko 44/2015 Legean araututa daude. Legeak 20 artikulu, 6 xedapen gehigarri, 2 xedapen iragankor, 1 xedapen indargabetzaile eta 6 azken xedapen ditu.
Zein da legearen helburua?
Lan-sozietateak kapital-sozietateak dira beren formagatik eta, beraz, sozietate anonimoei eta mugatuei buruzko arauak aplikatzen zaizkie. 1997ko Lan Sozietateei buruzko Legea onartu zenetik, sektore honi eragin dioten lege-aldaketa ugari izan dira. Hori dela eta, beharrezkoa da lege hori arau-esparru berrira egokitzea eta haren arauak sistematizatzea, Kapital Sozietateei buruzko Legean ezarritakoarekin bat etorriz.
Araudi berri horrek aurrekoaren edukia eguneratu eta modernizatzen du, eta haren araubide juridikoa hobetzen du, langileek enpresetan parte har dezaten bultzatzeko, bazkide izateko aukera errazteko eta erabakiak hartzen parte hartzeko.
Bere enpresa-alderdia indartu nahi du, eta enpresa-eredu horren izaera egonkorra eta ez-koiunturala sendotu. Edukia prestatzen du dokumentu elektroniko bakarraren inguruan gertatuko diren aldaketetarako, eta artikuluak berregituratzen ditu, alferrikako manuak kenduz eta beharrezkoak diren beste batzuk erantsiz.
Zer dira?
Lan Sozietateei buruzko martxoaren 24ko 4/1997 Legearen arabera, aurreko Lan eta Gizarte Gaietarako Ministerioari (gaur egungo Lan eta Gizarte Ekonomia Ministerioa) dagokio “lan-sozietate” kalifikazioa ematea eta lege horretan ezarritako baldintzak betetzen direla kontrolatzea. Hori dela eta, aipatu ministerioan Lan Sozietateen Erregistro bat sortu da, eta bertan lege horretan eta berau garatzeko arauetan zehazten diren egintzak jaso behar dira.
Non arautzen da?
Administrazio-erregistro hori Lan Sozietateen Administrazio Erregistroari buruzko urriaren 2ko 2114/1998 Errege Dekretuan araututa dago.
Zein da legearen helburua?
Legearen helburua da araudi bat sortzea, erregistroaren eskumena, sozietateen kalifikazioa eta erregistratu beharreko sozietateek egindako egintzak arautzeko. Halaber, sozietateen komunikazio-betebeharrak, deskalifikazioa eta erabakien inpugnazioa ezartzen ditu.
Zer dira?
Lege honen ondorioetarako, ezgaitasuntzat hartzen da ustez iraunkorra den urritasunen bat duten pertsonen arteko elkarreraginetik sortzen den egoera, eta gizartean erabat eta eraginkortasunez parte hartzea mugatu edo galarazten duen edozein oztopo, gainerakoen baldintza berberetan.
Bestalde, gizarte-inklusioaren printzipioaren arabera, gizarteak ondasun komunera eta gizarte-kohesiora bideratutako balio partekatuak sustatzen ditu, eta aukera ematen die pertsona ezgaitu guztiei beharrezko aukera eta baliabideak izan ditzaten bizitza politikoan, ekonomikoan, sozialean, hezkuntzan, lanean eta kulturan bete-betean parte hartzeko eta bizi-baldintza berdintsuak izateko.
Non arautzen da?
Hemen araututa dago: 1/2013 Errege Lege Dekretua, azaroaren 29koa, desgaitasuna duten pertsonen eskubideei eta haiek gizarteratzeari buruzko Lege Orokorraren testu bategina onartzen duena.
Zein da legearen helburua?
Helburu nagusiak hauek ditu:
Zer dira laneratze-enpresak?
Laneratze-enpresak merkataritza- edo lan-sozietateak edo sozietate kooperatiboak dira, eta behar bezala kalifikatuta daude, ondasunen edo zerbitzu-emateen edozein jarduera ekonomiko egiten dute. Gizartean bazterturik dauden pertsonak gizartean eta lan-munduan integratzea eta prestatzea dute helburu nagusi.
Non daude araututa?
Hemen araututa daude laneratze-enpresak: 44/2007 Legea, abenduaren 13koa, laneratze-enpresen araubidea erregulatzekoa. Laneratze-enpresen Legea 2008an jarri zen indarrean, eta 6 kapitulutan egituratuta dago: 18 artikulu, 5 xedapen gehigarri, 3 xedapen iragankor, xedapen indargabetzaile bat eta 6 azken xedapen. Honako hauek biltzen ditu: laneratze-enpresen xedea eta helburuak, bete beharreko baldintzak, administrazio publikoen jarduerak, langileen lan-harremanak laneratze-enpresetan, sustapen-neurriak, arau-hausteak eta zehapenak.
Zein dira haren printzipio inspiratzaileak? Norentzat dira?
Laneratze-enpresei buruzko Legeak Espainiako Konstituzioaren 9. artikuluko 2. paragrafoan du oinarri, eta legegilea motibatzen du bide egokiak ezar ditzan gizarte-egoera zailean eta baztertuta dauden pertsonek politikan, ekonomian, kulturan eta gizartean parte har dezaten.
Gizarte-bazterketako egoeran dauden pertsonek zailtasun bereziak dituzte lan-merkatuan sartzeko, eta horrek, eraldaketa ekonomiko eta digitalekin batera, beharrezkoa egiten du botere publikoek neurri eta politika publikoak sustatzea gizarte-bazterketaren aurka borrokatzeko eta haien enplegagarritasuna sustatzeko. Gainera, Europar Batasunean garrantzitsua da aipatzea Europako Enplegu Estrategiaren hiru helburu orokorretako bat zela gizarteratzea sendotzea, lan-merkatutik baztertzea prebenitzea eta pertsona behartsuenak enpleguan integratzea.
Horrek guztiak Laneratze Enpresen Legea garatzea dakar, hau da, gizarte-bazterketaren aurkako jarduketaren eredu berri bat. Enpresa horiek gizartetik baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonak gizarteratu eta laneratzeko tresna gisa eratzen dira, laneratze-enpresan lan eginez, pertsona enplegu arruntera pasatzea ahalbidetuko duena.
Zer dira enplegu-zentro bereziak?
Enplegu-zentro berezien helburu nagusia ondasunak edo zerbitzuak ekoiztea da, eta merkatuko eragiketetan parte hartzen dute erregulartasunez. Helburua da desgaitasuna duten langileei lan produktiboa eta ordaindua eskaintzea, haien ezaugarri pertsonaletarako egokia dena, eta, aldi berean, pertsona horiek enplegu arruntaren araubidean sartzea.
Non daude araututa?
Enplegu-zentro bereziak abenduaren 4ko 2273/1985 Errege Dekretuan araututa daude. Dekretu horren bidez, Minusbaliatuak Gizarteratzeari buruzko apirilaren 7ko 13/1982 Legearen 42. artikuluan zehaztutako Enplegu Zentro Berezien Erregelamendua onartu zen. Errege Dekretu honek oinarri gisa hartzen du pertsona ezinduak gizartean oro har eta bereziki lan-munduan integratzea. Bertan arautzen dira zentro horien ezaugarriak, egitura, izaera, helburuak, eskakizunak eta finantzaketa, eta jarduteko kode bat ezartzen da haien eta administrazio publikoen artean. Horren guztiaren helburua da ezgaitasunak dituzten pertsonei gizarteratzen eta laneratzen laguntzeko behar diren zentro guztiak sortzea erraztea eta bultzatzea.
Errege Dekretu honek 8 kapitulu, 13 artikulu, xedapen iragankor bat, xedapen indargabetzaile bat eta azken xedapen bat ditu.
Goraka ari diren enpresen ekosistema sustatzeko legea
Zer dira?
Lege hau goraka ari diren enpresei aplikatuko zaie; lege honen ondorioetarako, honako baldintza hauek aldi berean betetzen dituen pertsona juridiko oro da goraka ari den enpresa.
Non arautzen dira?
Hemen araututa daude: 28/2022 Legea, abenduaren 21ekoa, goraka ari diren enpresen ekosistema sustatzekoa.
Zein da legearen helburua?
Legearen xedea da Espainian goraka ari diren enpresak sortzen eta hazten laguntzeko arau-esparru espezifikoa ezartzea, Estatuaren eta autonomia-erkidegoen arteko eskumen-banaketa kontuan hartuta. Gainera, goraka ari diren enpresen Espainiako ekosistemari buruzko emaitzen jarraipena eta ebaluazioa egiteko sistema bat ezartzen du.
Sektore publikoko kontratuen legea
Zer dira?
Sektore publikoko kontratuak dira, eta, beraz, lege honen mende daude, lege honetan aurreikusitako moduan, sektore publikoko erakundeek egiten dituzten kostu bidezko kontratuak, kontratu horien izaera juridikoa edozein dela ere.
Kontratua kostu bidezkoa dela ulertuko da, baldin eta kontratistak etekin ekonomikoren bat lortzen badu, zuzenean edo zeharka.
Non arautzen dira?
Hemen araututa daude: 9/2017 Legea, azaroaren 8koa, Sektore Publikoko Kontratuei buruzkoa, zeinaren bidez Espainiako ordenamendu juridikoan txertatzen baitira Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2014/23/EB eta 2014/24/EB zuzentarauak, 2014ko otsailaren 26koak.
Zein da legearen helburua?
Lege horrek arautzen dituen helburuak, lehenik eta behin, kontratazio publikoan gardentasun handiagoa lortzea eta, bigarrenik, kalitate/prezio erlazio hobea lortzea dira. Izapideak sinplifikatzeko beharra ere asetzen da, eta, horrekin batera, eskaintzaileei burokrazia txikiagoa eta ETEei sarbide hobea emateko beharra.
Sektore publikoaren kontratazioa arautzea du helburu, lizitazioetan sartzeko askatasunaren, prozeduren publizitatearen eta gardentasunaren eta lizitatzaileen arteko bereizkeriarik ezaren eta tratu-berdintasunaren printzipioekin bat datorrela bermatzeko. Halaber, obrak egiteko, ondasunak erosteko eta zerbitzuak kontratatzeko funtsak modu eraginkorrean erabiliko direla bermatu nahi du.
