Hauek dira ekonomia sozialaren parte: kooperatibak, mutualitateak, fundazioak, eta ekonomia-jarduera gauzatzen duten elkarteak, lan-sozietateak, laneratze-enpresak, enplegu-zentro bereziak, arrantzale-kofradiak, eraldaketarako nekazaritza-sozietateak, eta ekonomia sozialari buruzko Legearen 4. artikuluan ezarritako printzipioen araberako arau bereziek sortutako erakunde bereziak.

Entitate horiek printzipio orientatzaile batzuen arabera jarduten dute, hala nola:

• Pertsonak eta helburu soziala kapitalaren gainetik jartzea: kudeaketa autonomo eta garden, demokratiko eta parte-hartzailean gauzatzen da, eta erabakiak hartzea pertsonen eta erakundeari egindako lan- eta zerbitzu-ekarpenen edo helburu sozialaren arabera lehenesten du, gizarte-kapitalari egindako ekarpenen arabera baino gehiago.
• Jarduera ekonomikotik lortutako emaitzak aplikatzea, batez ere bazkideek edo haien kideek egindako lanaren, zerbitzuaren edo jardueraren arabera.
• Barne-elkartasuna eta gizartearekiko elkartasuna sustatzea, tokiko garapenarekin, gizonen eta emakumeen arteko aukera-berdintasunarekin, gizarte-kohesioarekin, gizartean baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonak gizarteratzearekin, enplegu egonkorra eta kalitatezkoa sortzearekin, bizitza pertsonala, familia eta lana uztartzearekin eta iraunkortasunarekin konpromisoa bultzatzeko.
• Botere publikoekiko independentzia.

Ekonomia sozialaren balioei esker, Europar Batasunaren erresilientziarako, autonomia estrategikorako eta garapen jasangarrirako funtsezkoak diren 14 ekosistema industrialetako bat bihurtu da. Ekonomia soziala susperraldi eta hazkunde ekonomiko iraunkor, justu eta inklusiboaren funtsezko estandartea da. Aldi berean, bidezko trantsizio berde eta digital baten katalizatzaile gisa jarduten du.

Gainera, ekonomia sozialak, ekosistema abangoardista den aldetik, irtenbide berritzaileak eskaintzen dizkie oraingo erronka handiei, hala nola kalitatezko lanpostuak sortzea, lurralde-kohesioa, klima-aldaketaren aurkako borroka, trantsizio demografikoa, emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna, ekintzailetzaren kultura sustatzea, bidezko trantsizio digitala, edo desberdintasunak murriztea.

Era berean, ekonomia sozialak zabaltzen dituen hurbiltasun-sareei esker, tokiko garapenerako eta biztanleria lurraldera errotzeko sinergiak eratu daitezke, enplegu egonkorra eta kalitatezkoa sortuz, eta, hala, demografia-erronkari eta landa- eta hiri-inguruetako despopulazioaren aurkako borrokari heltzen lagunduz.

Amaitzeko, esan dezakegu ekonomia soziala ekonomia ulertzeko beste modu bat dela, kapitalaren ordez pertsonak erdigunean jarri nahi dituena. Ekonomia sozialeko enpresak eta erakundeak demokratikoki eratzen dira, kideei ahotsa emanez eta lana ulertzeko modu iraunkorragoa bilatuz. Ongizate kolektiboari ematen dio lehentasuna, eta, askotan, gizarte-bazterketako egoeran edo arriskuan dauden pertsonentzako bultzada gisa jarduten du.

Gainera, ekonomia sozialak aberastu egiten ditu forma ekonomiko eta enpresarial tradizionalen alternatibak bilatzen dituzten eremu despopulatuak. Ekonomiaren garapenean eta hazkundean laguntzen du, eta aukerak areagotzen ditu lan-merkatuan sartzeko zailtasun handienak dituzten taldeentzat, bereziki emakume eta gazteentzat.

Ekonomia sozialari esker, pertsonen bizi-kalitatean eragin positiboa duten tokiko proiektuak garatzen dira; horrek desberdintasunak gutxitzen laguntzen du, eta bizimodu jasangarriagoa bultzatzen du.