Son sociedades constituídas por persoas que se asocian en réxime de libre adhesión e baixa voluntaria para a realización de actividades empresariais, orientadas a satisfacer as súas necesidades e aspiracións económicas e sociais. Caracterízanse por ter unha estrutura e funcionamento democrático, atendendo aos principios cooperativos aceptados e regulados nos ámbitos autonómico, estatal e internacional. Dentro das do primeiro grao pódense atopar cooperativas:

• De traballo asociado: son as que teñen por obxecto proporcionar aos seus socios postos de traballo a través da organización en común da produción de bens e servizos para terceiros.
• De consumidores e usuarios: teñen por obxecto a subministración de bens e servizos adquiridos a terceiros ou producidos por si mesmos, para uso ou consumo dos socios e de quen convive con eles.
• De vivendas: son aquelas que asocian a persoas físicas que necesitan aloxamento e/ou locais para elas e as persoas coas que conviven.
• Agroalimentarias: asocian a titulares de explotacións agrícolas, gandeiras ou forestais que teñan como obxecto a realización de todo tipo de actividades e operacións dirixidas ao aproveitamento de ditas explotacións, desenvolvemento do mundo rural e mellora da poboación agraria.
• De explotación comunitaria da terra: son as que asocian a titulares de dereitos de uso e aproveitamento de terras (ou outros bens inmobles susceptibles de explotación agraria) que ceden os devanditos dereitos á cooperativa para a súa explotación común.
• De servizos: asocian a persoas titulares de explotacións industriais ou de servizos e a profesionais ou artistas que desenvolvan a súa actividade por conta propia, co fin de prestar a subministración e os servizos, ou producir bens para a mellora de actividades dos seus socios.
• Do mar: teñen por obxecto a prestación da subministración e servizos e a realización de operacións encamiñadas á mellora da actividade profesional ou explotación dos seus socios, asociando para iso a persoas físicas ou xurídicas titulares de explotacións dedicadas a actividades pesqueiras ou de industrias marítimo-pesqueiras e derivadas, así como a profesionais por conta propia de ditas actividades.
• De transportistas: son aquelas que asocian a persoas físicas ou xurídicas, titulares de empresas de transporte ou profesionais que poidan exercer a actividade de transportistas (xa sexa de persoas, cousas ou mixto), e que teñen por obxecto a realización de operacións dirixidas á mellora económica-técnica das explotacións dos seus socios.
• De seguros: son aqueles que exercen unha actividade aseguradora nos termos e cos requisitos que establece Lei 50/1980, de 8 de outubro, de Contrato de Seguro. Supletoriamente, rexeranse pola normativa recollida na Lei 27/1999, de 16 de xullo, de Cooperativas.
• Sanitarias: son aquelas que desenvolven a súa actividade no eido da saúde. Poderán estar constituídas polos prestadores da asistencia sanitaria, polos destinatarios, ou por ambos. Alén disto, poderán desenvolver actividades conexas, incluso as de carácter preventivo. Cando asocien a profesionais da medicina seralles de aplicación a normativa de cooperativas de traballo asociado. Cando asocien aos destinatarios da asistencia, rexeranse pola normativa de cooperativas de consumidores e usuarios.
• De ensinanza: son as que teñen por obxecto desenvolver actividades docentes, complementarias, extraescolares e outras actividades conexas, así como prestar servizos que faciliten ditas actividades. Aplicarase a normativa para as cooperativas de consumidores e usuarios cando asocien a pais de alumnos, representantes legais ou incluso alumnos. En caso de asociar a profesores e persoal de servizos, rexeranse polas normas de cooperativas de traballo asociado.
• De crédito: son aquelas que teñen como finalidade tratar de satisfacer as necesidades de crédito e aforro dos socios que a integran. Cumpren as mesmas funcións que un banco, estando vinculados a unha función social ou unha localidade, ofrecendo préstamos cuxo destino sexa o interese rural, tendo por tanto unha maior presenza en zonas rurais.

Para más información accede a la Lei 27/1999, de 16 de xullo, de Cooperativas.

Son sociedades sen ánimo de lucro, con estrutura e xestión democráticas, que exercen unha actividade asegurado de carácter voluntario, complementaria do sistema de previsión da Seguridade Social. Caracterízanse pola participación democrática de todos os mutualistas nos órganos de goberno, igualdade de dereitos e obrigas dos mutualistas, e a asignación do excedente económico á formación dun patrimonio propio e ao reparto dos beneficios obtidos entre todos os mutualistas.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Real Decreto 1430/2002, de 27 de decembro, polo que se aproba o Regulamento de mutualidades de previsión social.

Son aquelas sociedades mercantís nas que a maioría do capital social estará en mans de traballadores que presten nelas servizos retribuídos de forma persoal e directa, en virtude dunha relación laboral por tempo indefinido. Nestas, ningún dos socios poderá ser titular de accións ou participacións sociais que representen máis da terceira parte do capital social, agás os casos que estipule a lei.

Ademais, é requisito deste tipo de entidades que o número de horas ao ano traballadas polos traballadores contratados por tempo indefinido e que non sexan socios non poderá ser superior ao 49% do cómputo global de horas-ano traballadas na sociedade laboral polo conxunto dos socios traballadores.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Lei 44/2015, de 14 de outubro, de Sociedades Laborais e Participadas.

Terán a consideración de empresas de inserción aquelas sociedades mercantís ou sociedades cooperativas legalmente constituída que realicen calquera actividade económica de bens e servizos, e cuxo obxecto social teña como fin a integración e formación sociolaboral de persoas en situación de exclusión social como tránsito ao emprego ordinario.

Ao mesmo tempo, as empresas de inserción deberán proporcionar ás persoas traballadoras en risco de exclusión social itinerarios de inserción sociolaboral, entendendo por tales medidas de intervención e acompañamento que teñen por obxecto promover a súa integración no mercado laboral ordinario.

Estes itinerarios consistirán no conxunto de servizos, prestacións, procesos, accións de orientación, titoría e procesos personalizados e asistidos de traballo remunerado, formación no posto de traballo, habituación laboral e social encamiñados a satisfacer ou resolver problemáticas específicas derivadas da situación de exclusión que dificultan á persoa un normal desenvolvemento do seu itinerario na empresa de inserción. Para realizar estes labores as empresas de inserción deben ter técnicos de titorización e acompañamento á inserción.

Outro requisito característico destas empresas é que deberán manter en cómputo anual, desde a súa cualificación, unha porcentaxe de traballadores en proceso de inserción, calquera que sexa a modalidade de contratación, de polo menos o 30% durante os tres primeiros anos de actividade e do 50% do total do persoal a partir do cuarto ano, non podendo ser o número daqueles inferior a dous.

Polo tanto, as empresas de inserción teñen como finalidade non só a inserción laboral das persoas en risco de exclusión social ao mercado laboral ordinario senón a mellora da calidade de vida destas persoas.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Lei 44/2007, de 13 de decembro, para a regulación do réxime das empresas de inserción.

Os Centros Especiais de Emprego son empresas que teñen o obxectivo de realizar unha actividade produtiva de bens ou de servizos, participando regularmente nas operacións do mercado, e teñen como finalidade proporcionar aos traballadores con discapacidade un traballo produtivo e remunerado, adecuado ás súas características persoais ao mesmo tempo que facilita a inclusión destas persoas no réxime de emprego ordinario. É por iso polo que estes centros deberán prestar, a través das unidades de apoio, os servizos de axuste persoal e social que requiran as persoas traballadoras con discapacidade, segundo as súas circunstancias e conforme ao que se determine regulamentariamente.

O cadro de persoal dos Centros Especiais de Emprego estará constituído polo maior número de persoas traballadoras con discapacidade que permita a natureza do proceso produtivo e, en todo caso, polo 70%. Para estes efectos non se contemplará o persoal sen discapacidade dedicado á prestación de servizos de axuste persoal e social.

Os Centros Especiais de Emprego de iniciativa social son aqueles que están promovidos e participados en máis dun 50%, directa ou indirectamente, por unha ou varias entidades, xa sexan públicas ou privadas, que non teñan ánimo de lucro ou que teñan recoñecido o seu carácter social nos seus estatutos.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Real Decreto Lexislativo 1/2023, de 29 de novembro, polo que se aproba o Texto Refundido da Lei Xeral de dereitos das persoas con discapacidade e da súa inclusión social.

As Confrarías de Pescadores son corporacións de dereito público sen ánimo de lucro que gozan de personalidade xurídica e plena capacidade de obrar para o cumprimento dos seus fins, cuxo obxecto principal é a representación dos intereses económicos de armadores de buques de pesca e de traballadores do sector extractivo do mar.

Estas Confrarías actúan como órganos de consulta e colaboración coas administracións locais e nacionais competentes en materia de pesca marítima e de ordenación do sector pesqueiro sobre temas de interese xeral, e respecto á actividade extractiva pesqueira e a súa comercialización, especialmente nos sectores artesanal e de baixura.

Estas Confrarías contribúen a promover un futuro sustentable para a industria pesqueira ao mesmo tempo que protexen e preservan os dereitos e intereses dos pescadores e pescadoras, mellorando as súas condicións de traballo e desenvolvemento local.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Real Decreto 670/1978, de 11 de marzo, sobre Confrarías de Pescadores.

As Sociedades Agrarias de Transformación (en adiante SAT) son sociedades civís con personalidade xurídica propia, de finalidade económico-social, e a súa habilitación precisa da súa constitución e posterior inscrición no rexistro correspondente. Estas sociedades teñen por obxecto a produción, transformación e comercialización de produtos agrícolas, gandeiros ou forestais; a realización de melloras no medio rural, a promoción e o desenvolvemento agrarios, así como a prestación de servizos comúns que sirvan a aquela finalidade. O asociacionismo agrario permite unha maior participación do sector en toda a cadea alimentaria e constitúe un importante elemento vertebrador do medio rural.

Para obter máis información visite a seguinte ligazón Real Decreto 1776/1981, de 3 de agosto, polo que se aproba o Estatuto que regula as Sociedades Agrarias de Transformación.

Segundo datos da Confederación Empresarial Española da Economía Social (en adiante CEPES), os distintos actores da economía social en España supoñen o 10% do total do PIB á vez que contribúen ao 12,5% do emprego. O tecido da economía social está formado por 43 000 empresas e entidades que xeran case 2,2 millóns de empregos.

Neste sentido, o informe elaborado por CEPES «As empresas máis relevantes da economía social 2022-2023» (2023) reflicte a pluralidade deste modelo empresarial en España.

A mostra que constitúe a base deste estudo abrangue 3310 empresas que facturan en total 206.228 millóns de euros e xeran 471.449 empregos.

Atendendo a un criterio tipolóxico, atopamos as seguintes empresas de economía social na mostra estudada:

Tipo da empresa

1. Cooperativas
2. Confrarías de Pescadores
3. Sociedades laborais
4. Empresas de inserción
5. Sociedades Agrarias de Transformación
6. Centros especiais de emprego
7. Mutualidades
8. Fundacións e asociacións
9. Grupos empresariais

1. Cooperativas: un total de 2.506, representando o 75,70 % da mostra.
2. Confrarías de Pescadores: son un total de 199, que supoñen o 6,19 % da mostra analizada.
3. Sociedades laborais: supoñen un total de 178, que representan o 5,54 % das empresas estudadas.
4. Empresas de inserción: son 159 empresas, o que representa o 4,98 %.
5. Sociedades Agrarias de Transformación: son 117, un total de 3,64 % das empresas analizadas.
6. Centros especiais de emprego: supoñen o 3,27 % da mostra, un total de 105.
7. Mutualidades: son 20 en total, o que significa un 0,62 % da mostra.
8. Fundacións e asociacións: son 15 en total, o que ocupa o 0,47 %.
9. Grupos empresariais: son polo menos, un total de 11 que supón o 0,34 %.

Por outro lado, atendendo ao tamaño da empresa, a mostra queda dividida da seguinte maneira:

Tamaño da empresa

1. Microempresas
2. Pequeñas empresas
3. Empresas medianas
4. Grandes empresas

1. Microempresas (menos de 9 traballadores): son as máis abundantes, representando un total do 39 % da mostra.
2. 2. Pequenas empresas (entre 10 e 49 traballadores): son o segundo tipo máis abundante, cun total do 36 % das empresas estudadas.
3. Empresas medianas (entre 50 e 249 traballadores): supoñen o 17% do total.
4. Grandes empresas (máis de 250 traballadores): son o grupo menos abundante, representando o 10 % da mostra.

Atendendo ao sector económico no que desenvolven a súa actividade, as empresas de Economía Social incluídas na mostra quedan divididas da seguinte maneira:

Sector económico

1. Agricultura, gandería, silvicultura e pesca
2. Servizos
3. Construción
4. Industria
5. Multisectorial

1. Agricultura, gandería, silvicultura e pesca: é o sector máis abundante con ampla diferenza. Neste sector únese o 74,2 % do total das empresas estudadas.
2. Servizos: abranguen un 16,3 % da mostra.
3. Construción: supoñen o 5,4% da mostra analizada.
4. Industria: cunha representatividade algo inferior ao sector da construción, as empresas dedicadas á industria supoñen o 4,1 % das analizadas.
5. Multisectorial: con diferenza, o sector menos concorrido. Supoñen un 0,1 % da mostra.

As políticas públicas son o conxunto de actuacións dirixidas a satisfacer o interese xeral ou a solucionar un problema ou necesidade pública, que poden cristalizar en normas, estratexias, plans, programas, medidas ou calquera outra denominación equivalente.

Por iso, España, tanto a través do Ministerio de Traballo e Economía Social como desde as distintas administracións autonómicas con base nas súas respectivas competencias, está a impulsar diferentes políticas públicas co obxectivo de promover, afianzar e impulsar a economía social española.

Ademais do PERTE de Economía Social e dos Coidados, que desempeña un papel central no impulso á economía social española, poden destacarse as seguintes políticas públicas:

En primeiro lugar destaca o Acordo do Consello de Ministros de 11 de abril de 2023 polo que se aproba a Estratexia Española da Economía Social 2023-2027. Esta Estratexia está en liña cos obxectivos da Axenda 2030 e o Plan de Acción Europeo da Economía Social, e conta con catro eixes prioritarios e 18 liñas de actuación que se concretan en 133 actuacións.

Os catro eixos prioritarios concrétanse en:

1. A visibilidade e participación da economía social no ámbito institucional e no marco normativo.
2. A mellora da competitividade promovendo a innovación e a transformación dixital.
3. O emprendemento e os sectores emerxentes fomentando que as empresas de economía social sexan unha opción real para o emprendemento.
4. A sustentabilidade social e territorial contribuíndo á igualdade de xénero, o cambio xeracional e a cohesión territorial.

Entre as súas actuacións destacan as seguintes: promover a creación de plataformas colaborativas, apoiar o emprendemento colectivo en zonas rurais ou apoiar a integración das mulleres en situación ou risco de vulnerabilidade a través das fórmulas da economía social.

Todas estas políticas públicas buscan contribuír ao impulso e crecemento da economía social española ao tempo que melloran a economía, a sociedade e a calidade de vida das persoas, promovendo así o benestar das persoas por enriba do capital.